Powszechna Deklaracja Praw Człowiekattps://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.htm hl – zbiór  praw człowieka  i zasad ich stosowania uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją 217/III A w dniu 10 grudnia 1948 roku w  Paryżu.

Deklaracja jest źródłem inspiracji dla wielu międzynarodowych traktatów dotyczących praw człowieka. Ma ona znaczący wpływ na takie kwestie jak: zwalczanie niesprawiedliwości, rozwiązywanie konfliktów i problemów społeczeństw doświadczających represji, czy wysiłki na rzecz zapewnienia powszechnego poszanowania praw człowieka.Deklaracja opiera się na założeniu, że podstawowe prawa i wolności są przynależne każdemu człowiekowi, są one niezbywalne i w równym stopniu stosowane wobec każdego. Każdy rodzi się wolny i równy w godności i prawach. Społeczność międzynarodowa przyjęła zobowiązanie do ochrony godności i zapewnienia sprawiedliwości każdemu człowiekowi, bez względu na jakiekolwiek różnice rasy, koloru skóry, płci, języka, religii, poglądów politycznych lub innych przekonań, narodowości, pochodzenia społeego, majątku, urodzenia lub jakiekolwiek inne różnice (Art. 2 Deklaracji).

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 Nr 78, poz. 483, z późn. zm.) zapewnia prawo do niedyskryminacji stanowiąc, że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 ust. 2).

Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnosciami 2021-2030

W dniu 25.02.2021 r. w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” pod pozycją 218 została opublikowana Uchwała nr 27 Rady Ministrów z dnia 16 lutego 2021 r. w sprawie przyjęcia dokumentu Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030.

Dokument zakłada kompleksowe, horyzontalne, ponadsektorowe podejście polityki publicznej do wsparcia osób z niepełnosprawnościami, uwzględniające ich potrzeby w zakresie niezależnego życia i włączenia społecznego.

W Strategii wskazano 8 obszarów priorytetowych Strategii:

1. Obszar priorytetowy 1: Niezależne życie
2. Obszar priorytetowy 2: Dostępność
3. Obszar priorytetowy 3: Edukacja
4. Obszar priorytetowy 4: Praca
5. Obszar priorytetowy 5: Warunki życia i ochrona socjalna
6. Obszar priorytetowy 6: Zdrowie
7. Obszar priorytetowy 7: Budowanie świadomości
8. Obszar priorytetowy 8: Koordynacja

Karta Praw Osób Niepełnosprawnych

Karta Praw Osób Niepełnosprawnych przyjęta UCHWAŁĄ SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 1 sierpnia 1997 r. dotyczy antydyskryminacyjnego i integracyjnego podejścia do osób niepełnosprawnych. Zapewnia tym osobom równy status prawny w stosunku do pozostałych obywateli.Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, że osoby niepełnosprawne, czyli osoby, których sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych, zgodnie z normami prawnymi i zwyczajowymi, mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia oraz nie mogą podlegać dyskryminacji. 

Dyrektywa Równego Traktowania przy Zatrudnianiu i Wykonywaniu Zawodu

Dyrektywa Równego Traktowania przy Zatrudnianiu i Wykonywaniu Zawodu ustanawia ogólne warunki ramowe równego traktowania w miejscu pracy, bez względu na ich religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek czy orientację seksualną.

Dyrektywa ma zastosowanie do wszystkich osób, zarówno pracujących w sektorze publicznym, jak i prywatnym, w odniesieniu do:

• warunków dostępu do zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, w tym kryteriów wyboru i warunków przyjmowania do pracy i awansu zawodowego,
• kształcenia zawodowego,
• warunków zatrudnienia i pracy, łącznie z warunkami zwalniania i wynagradzania,
• członkostwa i działania w organizacjach pracodawców i pracowników lub we wszelkich innych organizacjach, której członkowie wykonują określony zawód.

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych regulujuje kwestie prawne związane z systemem pomocy społecznej dla osób z niepełnosprawnościami, szczególnymi warunkami zatrudniania takich osób, a także regulującą postępowanie administracyjne w sprawach orzekania o niepełnosprawności. Ponadto ustawa jest podstawą prawną działania Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Warsztatów terapii zajęciowej – placówek, która daje osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej.

Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych

Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 2006 r. Weszła w życie w 2008 r. Stronami konwencji jest 156 państw (czerwiec 2015 r.). Stroną konwencji jest Unia Europejska. Polska ratyfikowała konwencję w 2012 r.

Najważniejsze postanowienia konwencji:

poszanowanie domu i rodziny: zakaz dyskryminacji we wszystkich sprawach dotyczących małżeństwa, rodziny, rodzicielstwa, adopcji, prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny, podejmowania decyzji o liczbie i czasie urodzenia dzieci, dostęp do informacji dotyczących prokreacji i planowania rodziny, odpowiednia pomoc w wykonywaniu obowiązków związanych z wychowaniem dzieci,

zakaz bezprawnego i samowolnego pozbawiania wolności, wolność od tortur lub okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania lub karania, zakaz poddawania, bez swobodnie wyrażonej zgody, eksperymentom medycznym lub naukowym,

wolność wypowiadania się i wyrażania opinii oraz dostęp do informacji,

gwarancje praw politycznych, w tym w celu zagwarantowania udziału w życiu politycznym i publicznym,

zapewnienie dostępu do środowiska fizycznego, środków transportu, informacji i komunikacji, innych urządzeń i usług powszechnie zapewnianych,

prowadzenie życia samodzielnie i przy włączeniu w społeczeństwo,

zakaz samowolnej lub bezprawnej ingerencji w życie prywatne, rodzinne, dom lub korespondencję, innego typu komunikację,

prawo do edukacji na wszystkich poziomach, stworzenie włączającego systemu kształcenia, umożliwiającego integrację dzieci i młodzieży niepełnosprawnych na wszystkich poziomach edukacji,

prawo osiągnięcia najwyższego możliwego poziomu stanu zdrowia, gwarantowanie opieki zdrowotnej w takim samym zakresie i takiej samej jakości, jak innym osobom,

rehabilitacja: podejmowanie odpowiednich środków w celu umożliwienia uzyskania i utrzymania możliwie pełnych zdolności fizycznych, intelektualnych, społecznych i zawodowych oraz pełnej integracji,

prawo do pracy, w tym do możliwości zarabiania na życie poprzez pracę swobodnie wybraną, w otwartym, integracyjnym i dostępnym środowisku pracy, wprowadzanie racjonalnych usprawnień w miejscu pracy,

zapewnienie odpowiednich warunków życia i ochrony socjalnej,

podejmowanie działań w celu zapewnienia dostępu do wszelkich form działalności w dziedzinie kultury, rozwoju i wykorzystania potencjału twórczego, artystycznego i intelektualnego, wspieranie uznania tożsamości kulturowej i językowej osób niepełnosprawnych, w tym języków migowych i kultury osób niesłyszących, tworzenie warunków korzystania z wypoczynku i uprawiania sportu.

Ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (sejm.gov.pl) Celem ustawy jest poprawa warunków życia i funkcjonowania obywateli ze szczególnymi potrzebami, którzy są narażeni na marginalizację lub dyskryminację m.in. ze względu na niepełnosprawność lub obniżony poziom sprawności z powodu wieku czy choroby. 

Sektor publiczny jest zobowiązany do zapewnienia co najmniej minimalnej dostępności, która zagwarantuje dostępność podmiotu publicznego.

Minimalne wymagania obejmują  zapewnienie:

• dostępności architektonicznej – zarówno korytarze, jak i klatki schodowe powinny być wolne od barier i zapewniać możliwość poruszania się po nich między innymi osób na wózku, osób korzystających z kul, lasek i innych pomocy ortopedycznych, osób starszych, a także osób z wózkami dziecięcymi, mających różne problemy z poruszaniem się (windy, schody, korytarze, ciągi piesze w budynku),
• dostępności cyfrowej –  została kompleksowo uregulowana w ustawie o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych  podmiotów publicznych,
• dostępności informacyjno-komunikacyjnej – zapewnienie informacji na temat tego, jakie zadania wykonuje dany podmiot w postaci nagrania w polskim języku migowym dla osób głuchych, informacji w tekście łatwym do czytania (ETR) – m.in dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, czy pliku odczytywalnego maszynowo, dzięki któremu taką informację może udźwiękowić osoba niewidoma. Dostępność w tym zakresie to także umożliwienie komunikacji z podmiotem w taki sposób, jaki jest dogodny dla osoby ze szczególnymi potrzebami np. poprzez SMS czy przy użyciu usługi tłumaczenia migowego online. 

.